Ομαδική Ψυχοθεραπεία
Διαπροσωπικό Μοντέλο I. Yalom
Πολλές φορές αναρωτιόμαστε αν μας ταιριάζει η ατομική ή η ομαδική ψυχοθεραπεία,
ποια μέθοδος μπορεί να μας βοηθήσει καλύτερα σε όσα μας απασχολούν και επιθυμούμε να βελτιώσουμε;
Είτε αντιμετωπίζουμε συγκεκριμένες δυσκολίες που αφορούν την αλληλεπίδρασή μας με τους άλλους και τη συμμετοχή μας σε ομάδες στην καθημερινή μας ζωή (π.χ. ζητήματα στο εργασιακό πλαίσιο με συναδέλφους/συνεργάτες),
είτε επιθυμούμε την ψυχοκοινωνική μας ανάπτυξη, τη διερεύνηση του εαυτού μας, και την βελτίωση του τρόπου που συνδεόμαστε, αλληλεπιδρούμε ή συνεργαζόμαστε με τους άλλους, η συμμετοχή μας σε μία ψυχοθεραπευτική ομάδα μπορεί να είναι εξαιρετικά ωφέλιμη για εμάς.
Η ομαδική ψυχοθεραπεία δεν αποτελεί ατομική ψυχοθεραπεία παρουσία άλλων.
Οι σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των μελών μίας ομάδας αυτογνωσίας είναι εξίσου σημαντικές με αυτή που αναπτύσσει κάθε μέλος με τον θεραπευτή-συντονιστή της ομάδας.
Η ατομική ψυχοθεραπεία δεν αποτελεί προϋπόθεση για την ένταξή μας σε μία ψυχοθεραπευτική ομάδα.
Μπορούμε να ξεκινήσουμε ομαδική θεραπεία ακόμη κι αν δεν έχουμε δουλέψει ψυχοθεραπευτικά ποτέ ξανά στο παρελθόν.
Οι δύο μορφές ψυχοθεραπείας (ατομική και ομαδική) λειτουργούν αθροιστικά και συμπληρωματικά στην προσωπική ανάπτυξη του ατόμου.
Μπορούμε να ενταχθούμε σε μία ψυχοθεραπευτική ομάδα ακόμη κι αν βρισκόμαστε ήδη σε ατομική ψυχοθεραπεία ή έχουμε δουλέψει ψυχοθεραπευτικά (ατομικά ή ομαδικά) στο παρελθόν.
Το Θεραπευτικό Πλαίσιο στην Ομαδική Ψυχοθεραπεία
Η πρώτη συνάντηση με τον θεραπευτή/τους θεραπευτές γίνεται ατομικά και, όπως ακριβώς και στην ατομική ψυχοθεραπεία, συζητάμε το θεραπευτικό αίτημα του υποψήφιου μέλους της ομάδας, αξιολογούμε αν η ομαδική ψυχοθεραπεία ή ο συνδυασμός ατομικής και ομαδικής θεραπείας είναι η πιο ωφέλιμη διαδικασία βάσει των αναγκών του, και ενημερώνουμε για τους κανόνες που διέπουν την ψυχοθεραπευτική ομάδα και ισχύουν για όλα τα μέλη της.
Όπως και στην περίπτωση της ατομικής ψυχοθεραπείας, εάν μιλάμε για δια ζώσης συνεδρίες, ο χώρος είναι καθορισμένος και αποτελεί το γραφείο του θεραπευτή/των θεραπευτών ενώ, εάν πρόκειται για διαδικτυακή ομάδα όλα τα μέλη οφείλουν να φροντίζουν για τη διασφάλιση του απορρήτου παραμένοντας σε ιδιωτικό τους χώρο χωρίς παρεμβολές τρίτων.
Μία ψυχοθεραπευτική ομάδα αποτελείται από συγκεκριμένα άτομα, ο ανώτατος αριθμός μελών της ομάδας είναι προκαθορισμένος, οι συνεδρίες διεξάγονται εβδομαδιαία σε σταθερή ημέρα και ώρα, με σταθερή διάρκεια.
Κατά τη συμμετοχή μας σε μία θεραπευτική ομάδα μπορεί να βιώσουμε τον αποχωρισμό κάποιου παλαιότερου μέλους αλλά και την είσοδο ενός νέου.
Αρχές Διατήρησης της Ομάδας
Για τη δημιουργία μίας θεραπευτικής ομάδας αυτογνωσίας, τη συνεργασία μεταξύ των μελών και τη μακροβιότητά της, απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί η συμφωνία όλων με το θεραπευτικό πλαίσιο αυτής, τους κανόνες και τα όρια που τη διέπουν.
-
Αρχή Απορρήτου και Διατήρησης της Εμπιστευτικότητας | Ό,τι επικοινωνείται και διαμείβεται (σκέψεις, συναισθήματα, συμπεριφορές) εντός ομάδας, δεν επικοινωνείται σε τρίτους. Συναντήσεις και συζητήσεις μεταξύ μελών εκτός ομάδας δεν επιτρέπονται.
-
Ισοτιμία των Μελών | Όλα τα μέλη αξίζουν σεβασμού και φέρουν ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις εντός της ομάδας.
-
Αρχή της Πλειοψηφίας | Το προσωπικό όφελος είναι μικρότερης βαρύτητας από το κοινό καλό και η ομάδα κινείται με την αρχή της πλειοψηφίας σε τυχόν αποφάσεις που θα κληθεί να πάρει.
-
Σεβασμός και Διασφάλιση της Ακεραιότητας | Η άσκηση σωματικής βίας δεν επιτρέπεται μεταξύ των μελών. Η λεκτική αντιπαράθεση είναι επιτρεπτή εφόσον έχει σκοπό τη θεραπευτική εξέλιξη, χωρίς να μειώνει την προσωπικότητα του ατόμου.
Οι παραπάνω κανόνες από κοινού και με άλλους επικοινωνούνται:
κατά την ατομική συνάντηση γνωριμίας κάθε μέλους με τον θεραπευτή/τους θεραπευτές,
κατά την πρώτη ομαδική συνεδρία ενώπιον όλων των μελών, αλλά και
κάθε φορά που στην ομάδα εισέρχεται νέο μέλος.
Όλοι οι συμφωνημένοι κανόνες, καθώς και η ώρα προσέλευσης, τηρούνται αυστηρά.
-
Διαπροσωπική Μάθηση και Κατανόηση Εαυτού |Μέσω της ειλικρινούς επικοινωνίας και των σχέσεων εμπιστοσύνης που αναπτύσσονται μεταξύ των μελών εντός ομάδας, διερευνούμε τους λόγους για τους οποίους σκεφτόμαστε και νιώθουμε με συγκεκριμένο τρόπο. Ανακαλύπτουμε και αποδεχόμαστε μέρη του εαυτού μας. Μαθαίνουμε τί εντύπωση δίνουμε στους άλλους. Αναγνωρίζουμε τους τρόπους με τους οποίους εκφραζόμαστε και αλληλεπιδρούμε, και τη "θέση" που υιοθετούμε στη συναναστροφή με άλλους εντός και εκτός ομάδας (η ομάδα ως μικρόκοσμος της κοινωνίας).
-
Ενστάλλαξη Ελπίδας |Μία ομάδα αυτογνωσίας αποτελείται από άτομα που βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια της θεραπευτικής διαδικασίας. Εντός της ομάδας γινόμαστε μάρτυρες της προόδου των άλλων μελών. Η αναγνώριση της προσωπικής προσπάθειας και εξέλιξης του καθενός ενισχύει την εμπιστοσύνη στις δυνάμεις μας και δίνει ελπίδα σε όλους, ιδιαίτερα σε όσους βρίσκονται στα αρχικά στάδια της θεραπείας.
-
Καθολικότητα |Κάποιες φορές δυσάρεστα, επώδυνα γεγονότα ζωής ή ενοχλητικές/τρομακτικές σκέψεις και παρορμήσεις, μας μοιάζουν αξεπέραστα, με αποτέλεσμα να βιώνουμε συναισθήματα μειονεξίας, απελπισίας, αδιέξοδου, απογοήτευσης, ακόμα και θυμού. Νιώθουμε αλλόκοτοι/άτυχοι, και οι μόνοι που ερχόμαστε αντιμέτωποι με τέτοια ζητήματα. Η συνύπαρξη εντός ομάδας με ανθρώπους που βιώνουν και νιώθουν τα ίδια πράγματα, ή έχουν έρθει αντιμέτωποι με παρόμοια ζητήματα μπορεί να λειτουργήσει ανακουφιστικά, και βοηθάει στην αίσθηση του ανήκειν και στη συνειδητοποίηση ότι δεν είμαστε μόνοι.
-
Ανάπτυξη Δεξιοτήτων Κοινωνικοποίησης |Κάποιοι από εμάς μπορεί να νιώθουμε κοινωνικά απομονωμένοι ή αδέξιοι και να μας χαρακτηρίζει μειωμένη αυτοεκτίμηση και αμηχανία ή άγχος κατά την έκθεσή μας μπροστά σε κοινό ή μία ομάδα. Με την ανατροφοδότηση που λαμβάνουμε από τον θεραπευτή και τα μέλη της ομάδας για τη συμπεριφορά και τον τρόπο έκφρασής μας, μπορούμε να ανακαλύψουμε όσα εμποδίζουν την επικοινωνία μας με τους άλλους. Εντός της ομάδας δοκιμάζουμε νέους τρόπους επικοινωνίας, ερχόμαστε σε επαφή με τους τρόπους αλληλεπίδρασης που χρησιμοποιούν άλλα μέλη στην καθημερινότητά τους, και ανακαλύπτουμε το στυλ επικοινωνίας που μας ταιριάζει και είναι κατάλληλο ανά περίσταση.
-
Αλτρουϊσμός |Κάποια μέλη κατά την ένταξή τους στην ομάδα μπορεί να νιώθουν ότι δεν έχουν τίποτα αξιόλογο να προσφέρουν ή ότι αποτελούν βάρος για τους άλλους και παραμένουν απορροφημένα στην παρατήρηση των ελλειμάτων τους. Η ομαδική θεραπεία αποτελεί τη μόνη μορφή θεραπείας που δίνει τη δυνατότητα στους θεραπευόμενους να φανούν οφέλιμοι για τους άλλους. Τα μέλη στην ομάδα προσφέρουν και λαμβάνουν υποστήριξη το ένα από το άλλο, και δίνουν προτεραιότητα στις ανάγκες κάθε μέλους ξεχωριστά, ενισχύοντας την αυτοεκτίμηση τους και την εμπιστοσύνη προς τον εαυτό τους και την ομάδα.
-
Οικογενειακή Επαναδιαδραμάτιση και Επανόρθωση |Η ομάδα θυμίζει οικογενειακό περιβάλλον. Πολλές φορές εντός της αναβιώνουμε και διερευνούμε εμπειρίες από το προσωπικό μας οικογενειακό πλαίσιο που έχουν συμβάλλει στην ανάπτυξη της προσωπικότητα μας. Με κατανόηση και αποδοχή ανακαλύπτουμε τους λόγους που έχουν συμβάλλει στην υιοθέτηση συγκεκριμένων συμπεριφορών από μέρους μας, και δοκιμάζουμε νέους τρόπους επικοινωνίας και σύνδεσης εντός ομάδας που μοιάζουν καταλληλότεροι για εμάς στο παρόν.
-
Συνεκτικότητα Ομάδας |H συνεκτικότητα που χαρακτηρίζει μία θεραπευτική ομάδα με κοινό στόχο, αφορά στο αίσθημα του ανήκειν, την κατανόηση, και την αποδοχή που βιώνουν τα μέλη εντός της. Την αξία που κάθε μέλος έχει για όλους τους άλλους και την ομάδα ως όλον, αλλά και την αξία της ομάδας για κάθε μέλος ξεχωριστά.
-
Κάθαρση |Σε μία ομάδα αυτογνωσίας τα μέλη μοιράζονται έντονα συναισθήματα που μπορεί να βιώνουν τη δεδομένη περίοδο στη ζωή τους ή που αναδύονται κατά τη διάρκεια της συνεδρίας και αφορούν την αλληλεπίδρασή τους με τους θεραπευτές, με άλλα μέλη ή με τη ζωή τους εκτός ομάδας. Μέσα από την συναισθηματική έκφραση και τον αναστοχασμό της ομάδας πάνω σε όσα συνέβησαν και πυροδότησαν τη συναισθηματική αντίδραση, το μέλος/τα μέλη μπορούν να ανακουφιστούν από τον πόνο, τις ενοχές και το άγχος.
-
Μετάδοση πληροφοριών |Τα μέλη βοηθούν το ένα το άλλο με το μοίρασμα πληροφοριών, προτάσεων, συμβουλών.
-
Μιμητική Συμπεριφορά |Η παρατήρηση της στάσης, της συμπεριφοράς και του τρόπου διαχείρισης προσωπικών ζητημάτων από τα μέλη της ομάδας μπορεί να εμπνεύσει και να ενισχύσει τη μιμητική συμπεριφορά των υπόλοιπων μελών. Επιπλέον, το μοίρασμα σκέψεων και συναισθημάτων (ακόμη και δυσάρεστων ή άβολων) τόσο από τον θεραπευτή όσο και από τα μέλη και η δυνατότητα διαχείρισής τους από την ομάδα, παρακινεί στη μίμηση αυτής της συμπεριφοράς συναισθηματικής αυτο-αποκάλυψης.
-
Υπαρξιακοί Παράγοντες |Η ομάδα αποτελεί ένα ασφαλές περιβάλλον όπου τα μέλη μπορούν να διαπραγματευθούν και να λάβουν στήριξη καθώς έρχονται αντιμέτωπα με θεμελιώδη ζητήματα ζωής και θανάτου. Καλούνται να δουν τη ζωή και τους περιορισμούς της πιο ειλικρινά, σεβόμενοι τις ανάγκες τους, και συνειδητοποιούν ότι η ευθύνη για τη ζωή, τις πράξεις και τις επιλογές τους είναι στα δικά τους χέρια.
όπως καταγράφηκαν από θεραπευόμενους του Irvin D. Yalom στο βιβλίο "Θεωρία και Πράξη της Ομαδικής Ψυχοθεραπείας"